7 Μαρ 2009

Η μάχη για την κατάκτηση της αξιοπρέπειας - Gran Torino

Ο Κλιντ Ίστγουντ είναι ένας ζωντανός μύθος του κινηματογράφου και εν γένει των τεχνών. Χαλκέντερος, αποδεικνύει ακόμα μια φορά στα 78 του χρόνια ότι παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους εν ζωή σκηνοθέτες. Με την τελευταία του ταινία, το Gran Torino, αφηγείται με παροιμιώδη πλαστικότητα την ιστορία ενός συνταξιούχου πρώην εργαζομένου στη Ford και βετεράνου του πολέμου στην Κορέα που, έχοντας μόλις χάσει τη γυναίκα του, αναγκάζεται να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με τον εαυτό του και κυρίως με τους συνανθρώπους του.

Ο Ίστγουντ αναπτύσσει στο Gran Torino δύο κεντρικούς άξονες-μηνύματα. Ο πρώτος συνίσταται σε μια Αρχή που οφείλει να καθοδηγεί το βίο και ο δεύτερος σε μια πικρή διαπίστωση. Η Αρχή καλεί τον καθένα να πιστέψει στην αξιοπρέπεια και στη μοναδικότητά του ως ανθρώπινου όντος, να σηκωθεί από τη θέση του υποτελή και του υποταγμένου και να ορθώσει το ανάστημά του ενάντια σε κάθε προσπάθεια εξευτελισμού του. Η περιφρόνηση του Ίστγουντ για τη δειλία και ιδίως για την απουσία πρωτοβουλίας και δράσης, είναι ολοφάνερη.

Από την άλλη, ο Ίστγουντ διαπιστώνει ότι η υλοποίηση, η εφαρμογή αυτής της Αρχής προσκρούει συχνά σε πραγματικές-πρακτικές δυσκολίες. Οι εχθροί είναι ενδεχομένως πολυάριθμοι. Η ισχύς τους όμως αποτελεί καθαρά συγκυριακό φαινόμενο, γιατί κατά βάση είναι δειλοί. Πάντα υπάρχει δρόμος για την υπέρβαση των εμποδίων και την κατάκτηση της νίκης. Ή μάχεται κανείς για την κάμψη των αντιπάλων ή παραμένει εσαεί σε κατάσταση ανελευθερίας. Σημασία λοιπόν έχει η αντίσταση με οποιοδήποτε κόστος, αλλά με σχέδιο και πονηριά. Αυτή η πορεία βέβαια είναι αναγκαστικά μοναχική, γιατί θεσμοί, οικογένεια, φίλοι απλά εξαφανίζονται όταν τα πράγματα δυσκολεύουν.

Οι δύο αυτοί άξονες της προβληματικής του Ίστουγντ εκκινούν από μια γενικότερη κοσμοθεωρία : την ακλόνητη πίστη ότι είναι δυνατόν να διακρίνει κανείς το δίκαιο από το άδικο, το σωστό από το λάθος, το καλό από το κακό. Συνεπώς, ο Κόσμος είναι εύγλωττος και τίποτε -εξωτερικό- δεν εμποδίζει την ορθή προσέγγιση των γεγονότων. Ο Ίστγουντ τοποθετείται ενάντια στον σκεπτικισμό. Σε μια πολυπολιτισμική Αμερική με τις εθνοτικές κοινότητες να διατηρούν τα ήθη και τις συνήθειές τους, προσφέρει ως πρόταση το σεβασμό ορισμένων καίριων αξιών : εργασιακό ήθος, αποδοχή παλαιότερων συμβόλων, εντιμότητα και κυρίως δικαιοσύνη.

Οι αξίες αυτές αφορούν καταρχάς στο άτομο. Μέσω της υλοποίησής τους όμως θα έρθει πιο κοντά η κοινωνική ειρήνη. Σε αυτό το πλαίσιο, ο οφειλόμενος αλληλοσεβασμός δεν απειλείται από τις πρόσκαιρες λεκτικές αντιπαραθέσεις. Η επίφαση υποχωρεί μπροστά στην αληθινή πρόθεση. Η αναγνώριση της προσωπικής αξίας από τους συνανθρώπους κατακτάται με τον καιρό. Η γλώσσα ως αποκρυστάλλωση της τριβής με τα πράγματα, ως απόσταγμα προηγούμενων εμπειριών, χρησιμεύει ως κριτήριο και οδηγός. Το διδάγματα ενός σοφού σκηνοθέτη θα χρησιμοποιηθούν και στα καθ’ημάς για την αποτροπή προσεχών διαφυλετικών συγκρούσεων ;

5 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Ο ήρωας της ταινίας ενσαρκώνει την παλιά Αμερική. Την κλειστή Αμερική του ρατσισμού, της απολυτότητας, της υπεροψίας και πολιτισμικής ανωτερότητας. Την Αμερική που δεν εμπλέκεται στις όποιες διαφορές και συγκρούσεις των άλλων εθνών, παραμένοντας απλός θεατής, επεμβαίνοντας μόνο όταν διακυβεύονται τα άμεσα συμφέροντά της, εδαφικά και άλλα. Εκπροσωπεύει όμως και τη νέα Αμερική (του Ομπάμα?), που αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει, ότι αν δε θέλει να απομονωθεί, πρέπει να αλλάξει ριζικά. Κι αυτό γιατί ο ξένος, ο "εχθρός" δεν είναι κάπου μακριά, στην Κορέα παλιότερα ή στο Ιράν σήμερα, αλλά παντού γύρω, στη γειτονιά, στο νοσοκομείο, στο δρόμο. Και γιατί ο "ξένος" μπορεί να αποδειχθεί καλύτερος από σένα και τους ομοίους σου, πιο "δικός" και πιο έμπιστος από την οικογένεια και τους φίλους.
Η ταινία αποτελεί για όλους μας (Αμερικανούς και μη) ένα μάθημα ανεκτικότητας και μία ισχυρή φωνή υπέρ των νέων εναλλακτικών κοινωνικών μορφών συμβίωσης και συνύπαρξης.

Ανώνυμος είπε...

Γιώργο τι κάνεις. Πολύ ενδιαφέρουσα κριτική, θα πάω να το δω ενώ δεν είχα σκοπό.
ΣΤΟ SLUM ΠΗΓΕΣ?. ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΦΤΙΑΧΤΟ ΦΙΛΜ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΒRΙCS- ΧΩΡΙΣ ΑΥΤΟΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟ ΕΥΘΥΝΩΝ ΒΕΒΑΙΑ- ΩΣ ΕΚ ΤΟΥΤΟΥ ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΡΗΘΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΘΕΜΑ ΝΤΟΚΥΜΑΝΤΑΙΡ.ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΘΑ ΤΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΑ ΕΥΦΑΝΤΑΣΤΟΣΤΑΤΟ (sic) ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ "ΠΟΛΥΧΡΩΜΙΑ" ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ. ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΕΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟ ΤΗΣ ΠΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΠΟΥ ΤΕΛΙΚΑ ΑΠΟΔΙΔΕΙ (ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ)... Η ΕΥΟΔΩΣΗ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΟΝΕΙΡΟΥ, ΟΜΩΣ ΑΠΟ ΑΛΛΟ ΔΡΟΜΟ. ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΑΙΣΙΟΔΟΞΟ ΕΡΓΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑΣ, ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ, ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ, ΤΗΣ ΕΠΙΜΟΝΗΣ, ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΑΣ. BEBAIA, ΕΠΕΙΔΗ Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΙΝΑΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗ ΧΟΛΥΓΟΥΝΤΙΑΝΗ ΑΣ ΕΧΟΥΜΕ ΕΝΑ XTRA CAVEAT. ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΟΤΙ ΚΑΛΟΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ Ο "ΑΜΕRICAN WAY" ΠΟΥ ΕΤΣΙ ΑΝΕΠΑΙΣΘΗΤΑ ΑΚΟΥΓΕΤΑΙ ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΚΑΤΑΦΩΡΗΣ ΑΔΙΚΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΘΡΩΠΙΑΣ ΕΝΟΣ ΙΝΔΟΥ, ΑΛΛΑ ΑΣ ΜΗ ΛΗΣΜΟΝΟΥΜΕ ΤΙΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΔΥΝΑΜΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΞΑΧΡΕIΩΣΗ KAI ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΛΑΟΥ. ΚΑΙ ΣΙΓΟΥΡΑ ΑΥΤΗ Η ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΘΑ ΜΕ ΑΓΓΙΖΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΝ ΕΙΧΕ ΑΝΑΜΟΧΛΕΥΘΕΙ ΣΤΟΥΣ ΚΗΝΣΟΡΕΣ ΤΟΥ ΣΕΛΙΛΟΙΝΤ ΠΡΟΤΟΥ ΑΡΧΙΣΕΙ Η ΙΝΔΙΑ ΝΑ ΑΝΑΔΥΕΤΑΙ ΩΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕ ΟΡΟΥΣ ΑΠΕΙΛΗΤΙΚΟΥΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΩΝ ΗΠΑ ΚΑΙ ΕΕ. ΑΥΤΑ. ΓΕΙΑ

Γιώργος Σταματιάδης είπε...

@theartbooks:
Συμφωνώ ως προς το μάθημα, με μια υποσημείωση ωστόσο : ο Ίστγουντ αποδέχεται ότι εκπρόσωποι άλλων κοινοτήτων, πέρα από το να συγκροτούν συμμορίες, μπορούν να υιοθετήσουν στην πράξη ορισμένες βασικές αξίες του αμερικανικού τρόπου ζωής, όπως η εργατικότητα και η αποδοχή της ιεραρχίας, και να αναγνωρίσουν παλαιά σύμβολα της αμερικανικής δόξας, όπως το αυτοκίνητο. Δεν τους αποκλείει εκ των προτέρων αλλά και δεν τους αποδέχεται αυτόματα. Η κομβική στιγμή της ταινίας κατά τη γνώμη μου είναι όταν δέχεται την πρόσκληση της κοπέλας. Αλλά αυτή η διάθεση εξερεύνησης του άλλου δεν πρέπει να είναι παντελώς ξένη στους αμερικάνους.

@Νίνα:
Επιφυλλάσσομαι να γράψω στο μέλλον για το Slumdog. Ακούω δεξιά και αριστερά αντιφατικές γνώμες.

Φώτης είπε...

Χαίρετε.
Πολύ ενδιαφέροντα τα κείμενά σας.
Θα μ' ενδιέφερε και η άποφή σας για το The Visitor.
Σας ευχαριστώ

Γιώργος Σταματιάδης είπε...

Δυστυχώς δεν το είδα. Ίσως σε θερινό.
Ευχαριστώ πάντως για τα καλά λόγια.