9 Νοε 2007

Το εύθραυστο μεταίχμιο

Η κινηματογραφική βιογραφία του Ίαν Κέρτις, τραγουδιστή και στιχουργού του αγγλικού συγκροτήματος Joy Division, αποτελεί δίχως άλλο μια ενδιαφέρουσα αισθητική πρόταση. Το άρτιο ωστόσο αισθητικό αποτέλεσμα δεν θα πρέπει να αποτελέσει άλλοθι για ορισμένες χτυπητές αδυναμίες που συνδέονται με τη γενικότερη «φιλοσοφία» της ταινίας. Γυρισμένη αρχικά σε έγχρωμο φιλμ, η ασπρόμαυρη ταινία του φωτογράφου και βιντεοκλιπά Άντον Κόρμπιν βασίζεται στο βιβλίο της χήρας του Κέρτις, Ντέμπι. Το πρωταρχικό υλικό από το οποίο αντλεί συνεπώς ο σκηνοθέτης είναι όχι μια δημοσιογραφική βιογραφία, αλλά η αφήγηση του κοντινότερου ίσως ανθρώπου στον Κέρτις. Κάθε ανάγνωση της ταινίας θα πρέπει κατά τη γνώμη μου να λαμβάνει αυτό το γεγονός πολύ σοβαρά υπόψη, δεδομένου ότι η Ντέμπι Κέρτις εμφανίζεται και ως συμπαραγωγός της ταινίας.

Ο τραγουδιστής των Joy Division ανήκει στην κατηγορία των καλλιτεχνών, των οποίων η επιρροή μετά θάνατον ξεπερνά κατά πολύ την απήχηση που είχαν εν ζωή. Σε αυτό ευθύνεται και η πολύ μικρή διάρκεια της ζωής του, την οποία τερμάτισε ο ίδιος λίγο πριν συμπληρώσει τα 24 του χρόνια. Ο Κέρτις έδρασε καλλιτεχνικά στα τέλη της δεκαετίας του ’70, μετά δηλαδή την πολιτιστική επανάσταση (Μάης του '68) και λίγο πριν την επέλαση του θατσερισμού. Στη σύντομη ωστόσο ζωή του ο Κέρτις κατάφερε να δώσει ένα σαφές στίγμα. Αφενός, δεν ανήκει στην κατηγορία των ροκ σταρ, που εξέφρασαν με τη ζωή τους ένα αίτημα απελευθέρωσης από κάθε είδους συμβάσεις. Αφετέρου, δεν κατατάσσεται σε αυτούς που έγιναν σύμβολα μιας αντικαθεστωτικής ή αντισυστημικής ιδεολογίας. Εξ αυτών των λόγων, η καλλιτεχνική κατάθεση του Κέρτις κινείται παράλληλα αλλά διακριτά από την κυρίαρχη τάση της εποχής του. Εξαιρετικός μαθητής, αναγνώστης των Μπάλαρντ, Κόνραντ και Μπάροουζ, ο Κέρτις ξεφεύγει από το στερεότυπο του μουσικού σταρ και του τρίπτυχου σεξ-ναρκωτικά-ροκ εν ρολ. Η ενδοσκόπηση, η αποξένωση και ο θάνατος αποτελούν μερικά από τα κεντρικά του μοτίβα.

Το Control, με μια φωτογραφική αφαιρετικότητα, αναδεικνύει τη μουντάδα και την πλήξη του κοινωνικού περίγυρου, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα έναν απολύτως γήινο Κέρτις, ένα συνηθισμένο υπάλληλο της αγγλικής επαρχίας που τα βράδια ξεμυτίζει και «υποδύεται» τον τραγουδιστή εναλλακτικής μουσικής. Ο Κόρμπιν απομυθοποιεί πλήρως τον Ίαν Κέρτις. Αν κάποιος είχε την ψευδαίσθηση ότι οι αυτόχειρες καλλιτέχνες ζουν «καταραμένα», τότε πιθανότατα θα αλλάξει γνώμη μετά την ταινία. Ωστόσο από την άλλη πλευρά, η τέλεια αποκοπή της προσωπικής ζωής του Κέρτις από την καλλιτεχνική του δραστηριότητα είναι προβληματική, στο βαθμό που αφήνει χώρο για μεταφυσικές ή ακόμα και θρησκευτικές ερμηνείες. Το ταλέντο του Κέρτις ξεδιπλώνεται αυτομάτως και άμεσα, σαν μια άνωθεν παρέμβαση να τον έχρισε ξαφνικά φορέα ενός καλλιτεχνικού μηνύματος. Η απομυθοποίηση και ο «εξανθρωπισμός» δηλαδή του Κέρτις παράγει, ίσως και ηθελημένα, τα εντελώς αντίθετα αποτελέσματα. Μη διάγοντας, ως όφειλε, μια αισθητική ζωή, ο Κέρτις παρουσιάζεται στην ταινία περίπου ως «δόκτωρ Τζέκιλ και μίστερ Χάιντ». Πού ερείδεται η αυθεντικότητα και συνακόλουθα η ακτινοβολία της προσωπικότητας του ; Στο πουθενά ; Μήπως έχουμε να κάνουμε μ’ένα θεόσταλτο κομήτη, στιγματισμένο ιδίως με το άγος της επιληψίας ; Προσωπικά διαφωνώ με αυτή την προσέγγιση, η οποία για να είμαστε δίκαιοι, μπορεί να οφείλεται σε μια γενικότερη δυσκολία αποκρυπτογράφησης του Κέρτις.

Ωστόσο, άδικος και συνάμα χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος, με τον οποίο παρουσιάζονται τα υπόλοιπα μέλη της μπάντας, σχεδόν σαν καθυστερημένοι, αποπροσανατολισμένοι έφηβοι. Οι Joy Division δεν εξαντλούνται στον Κέρτις. Μετά το θάνατό του, οι εναπομείναντες, εξαίρετοι μουσικοί, δεν εξαφανίστηκαν, αλλά συγκρότησαν τους πολύ επιτυχημένους New Order. Τέλος, η Σαμάνθα Μόρτον, εγνωσμένης αξίας ηθοποιός, δεν πείθει διόλου ως δεκαοχτάχρονη : πρόκειται απλά για λάθος κάστινγκ !

3 σχόλια:

Χαριτίνη Καρακωστάκη είπε...

Όταν είδα το Last Days του Gus είχα πει ότι δεν επρόκειτο να πάω να δω ΠΟΤΕ άλλη ταινία με παρόμοιο story ακόμα κι αν την είχε κάνει ο Κιούμπρικ από τον τάφο του. Αλλά με το ποστ σου αυτό μου κίνησες την περιέργεια και μου τράβηξες την προσοχή. Αυτό τον καιρό διαβάζω μάλιστα έναν ιδιόμορφο στρουκτουραλιστή, τον Lucien Sebag, μαθητή του Lévi-Strauss και φίλου και συνομιλητή του Lacan, ο οποίος αυτοκτόνησε το '65 στα 31 του χρόνια, έχοντας εκδόσει μόλις ένα χρόνο πριν (το '64) ένα μεγαλειώδες βιβλίο, το Στρουκτουραλισμός και Μαρξισμός. Για ποιό λόγο τώρα στο ταραγμένο μου ασυνείδητο ο Ίαν Κέρτις μου φαίνεται να τυατίζεται με τον Λυσιάν Σεμπάγκ δεν ξέρω, πάντως μόλις έρθει η ταινία θα τρέξω να τη δω.

Ανώνυμος είπε...

Πολλά συγχαρητήρια για την "άλλη όψη" που δίνεις με την ανάλυσή σου (όπως και γενικότερα για το blog, που έχει από ό,τι διαπιστώνω ως αποστολή του να βλέπει "βαθύτερα" τα πράγματα!).

Νομίζω ότι βγαίνοντας από την αίθουσα έχοντας δει αυτήν την ταινία, στον θεατή έχουν βασικά μείνει δύο πράγματα. Το ένα είναι η συγκλονιστική ερμηνεία του Riley και το δεύτερο είναι ένα τεράστιο "γιατί". Ενώ δηλαδή η ταινία παρουσιάζει τον Κέρτις ως μία πολυεπίπεδη προσωπικότητα, που βλέπει τα πράγματα πολύ βαθύτερα σε σχέση με τον μέσο συνομήλικό του (γι' αυτό διαφωνώ ως προς την "απομυθοποίηση"), από την άλλη ουσιαστικά δεν εξηγείται γιατί μια τέτοια προσωπικότητα "μπλοκάρει", "χάνει τον έλεγχο" και έχει αυτό το τέλος! Αυτό δεν είμαι σίγουρη αν συνιστά "ελάττωμα", οπωσδήποτε έκανε όμως το όλο "ταξίδι" να μοιάζει λίγο επιφανειακό (και αυτό πάλι in retrospect, γιατί εμένα τουλάχιστον με συνεπήρε κατά τη διάρκειά του...)

Γιώργος Σταματιάδης είπε...

Αγαπητή μου Χαριτίνη
1) Το Last Days δεν το έχω δει, αλλά έχω ακούσει αντικρουόμενες απόψεις.
2) Πολλοί κάνουνε τη σύγκριση και με τον Καρυωτάκη...

ΥΓ: Ποτέ μη λες ποτέ!

Αγαπητή ge
Σε ευχαριστώ θερμά για τα καλά σου λόγια.
Η απομυθοποίηση δεν συνίσταται στην περιγραφή του Κέρτις ως μιας μετριότητας (πολλοί εξάλλου μεγάλοι καλλιτέχνες υπήρξαν αδιάφοροι ως προσωπικότητες) αλλά σε μια clean shaven παρουσίαση της προσωπικής ζωής του. Μιας ζωής τόσο επίπεδης
και αποστειρωμένης και σε τόση αντιδιαστολή με τη σκηνική του παρουσία!